Filoanalyse leert je bewust waarnemen. Door bewuster te kijken naar wat er om je heen gebeurt, kunnen gevoelens van angst verminderen.
Maar wat betekent dat eigenlijk: bewust waarnemen?
Hebben we een bewustzijn waarmee we waarnemen, of nemen we waar en worden we dat pas later bewust?

Van chaos naar overzicht

Stel, je rijdt in een onbekende stad met een huurauto. Het verkeer is druk, de straten zijn onoverzichtelijk en bij elk kruispunt lijkt chaos te heersen. Auto’s komen van alle kanten, iedereen lijkt door elkaar te rijden. Terwijl je zoekt naar de juiste borden, voel je spanning en misschien zelfs angst.

De eerste keer ervaar je het als een warboel.
Maar na een paar keer hetzelfde kruispunt te hebben genomen, merk je iets op: het patroon wordt herkenbaar. De chaos verandert in overzicht. Je weet waar je moet kijken, wat je kunt verwachten en hoe je kunt handelen. De angst verdwijnt.

Door herhaling ontstaat bewustwording — je ziet meer dan voorheen en begrijpt beter wat er gebeurt.

Drie manieren van waarnemen

De filosoof Daniel Dennett beschreef dit proces in zijn theorie van het Interpretationisme.
Volgens hem nemen we waar op drie niveaus:

1. De fysieke houding (physical stance) – je ziet losse onderdelen, de ‘ruwe’ werkelijkheid zonder verband.
2. De ontwerp-houding (design stance) – je herkent patronen en structuren.
3. De intentionele houding (intentional stance) – je ziet ook de bedoeling, de overtuiging of het doel achter wat er gebeurt.

Bij het kruispunt betekent dat:
eerst zie je alleen chaos (auto’s, lijnen, lichten),
daarna herken je het systeem (het verkeersontwerp),
en uiteindelijk begrijp je het doel ervan (veilig verkeer, gestructureerd oversteken).

Verschillende visies op dezelfde werkelijkheid

Iedere bestuurder op datzelfde kruispunt heeft zijn eigen doel.
De één wil linksaf, de ander rechtsaf.
Wat jij ziet, hangt af van jouw route, jouw bedoeling.
Zo ontstaan er meerdere visies op dezelfde werkelijkheid — allemaal even geldig, zolang ze helpen om met de situatie om te gaan.

Wanneer je vaker hetzelfde kruispunt neemt, verandert niet de werkelijkheid, maar jouw manier van waarnemen.
Je weet waar je moet kijken, je ziet de patronen, en daardoor ervaar je minder angst.

Bewustwording vermindert angst

Dat is precies wat Filoanalyse beoogt:
door bewust waar te nemen, krijg je inzicht in de omstandigheden waarin je leeft en handelt.
Je ziet verbanden, herkent patronen en begrijpt de bedoeling van wat er gebeurt.

Daarmee verdwijnt de chaos — en met die helderheid verdwijnt ook de angst.

“Wat eerst verwarrend lijkt, wordt begrijpelijk zodra je de bedoeling erachter leert zien.”

_{Wat roept dit onderwerp bij jou op? Bij Filoanalyse onderzoeken we hoe onze leefwereld ons denken, voelen en handelen beïnvloedt.
Reflectie begint met het stellen van vragen — niet met het vinden van snelle antwoorden.
 Lees meer over Filoanalyse of plan een vrijblijvend gesprek.}

In december 2017 publiceerde NRC een artikel met de titel “Hulp van filosofen bij depressie-epidemie”.
Daarin werd erkend dat filosofen een belangrijke rol kunnen spelen bij het verbeteren van de preventie en behandeling van psychische stoornissen, zoals depressie.

<small>Lees het oorspronkelijke NRC-artikel →</small>

Van psychische zorg naar filosofische reflectie

Het artikel raakt aan een belangrijke ontwikkeling: niet alle gevoelens van onbehagen hoeven meteen als stoornis te worden gezien of behandeld.
Soms is er behoefte aan reflectie in plaats van therapie. Het onderzoeken van de omstandigheden waarin iemand leeft, in plaats van het uitsluitend analyseren van gevoelens.

Daar ligt de kracht van Filoanalyse!

Filoanalyse is een filosofische begeleidingsvorm die mensen helpt het tij tijdig te keren.
Door bewust te worden van de omstandigheden waarin zij leven, werken en besluiten nemen, krijgen cliënten opnieuw grip op hun situatie.
Een beginnend gevoel van onrust of machteloosheid kan men dan begrijpen en gekeerd, nog vóórdat het uitgroeit tot een depressie of burn-out.

Filosofische basis in de sociale kennisleer

De filoanalyticus is een filosoof die zich richt op de sociale kennisleer – het vakgebied dat onderzoekt hoe mensen kennis en inzicht ontwikkelen binnen hun sociale en culturele omgeving.
In plaats van uitleg te geven over “hoe de werkelijkheid in elkaar zit”, helpt de filoanalyticus de cliënt zelf betekenis te geven aan de eigen leefwereld.

Het doel is niet om te genezen, maar om te begrijpen:
door inzicht in de eigen omstandigheden groeit het vermogen om bewuste keuzes te maken en richting te geven aan het leven.

Voorkomen is beter dan behandelen

In een tijd waarin psychische klachten steeds vaker voorkomen, biedt Filoanalyse een waardevolle aanvulling op het bestaande zorgaanbod.
Niet door diagnoses te stellen, maar door bewustwording te bevorderen.

Wie inzicht krijgt in zijn leefwereld, leert patronen herkennen en ontdekt waar spanning of vervreemding ontstaat.
Zo kan iemand tijdig bijsturen, nog voordat klachten zich verdiepen tot een stoornis.

Slotgedachte

Filosofie als preventie: door bewust te leven in plaats van geleefd te worden.

Filoanalyse helpt mensen hun eigen oordeel te vormen over de werkelijkheid waarin ze staan en daarmee hun psychische veerkracht te versterken.

_{Wat roept dit onderwerp bij jou op? Bij Filoanalyse onderzoeken we hoe onze leefwereld ons denken, voelen en handelen beïnvloedt.
Reflectie begint met het stellen van vragen — niet met het vinden van snelle antwoorden.
 Lees meer over Filoanalyse of plan een vrijblijvend gesprek.}

Veel mensen kennen momenten waarop ze zichzelf kwijt lijken te raken.
Zinnen als “ik weet niet meer wie ik ben” of “ik moet mezelf terugvinden” drukken dat gevoel treffend uit.
Identiteitsproblemen vormen vaak de kern van psychische klachten.

Filoanalyse biedt in zulke situaties een ander vertrekpunt dan de klassieke psychologie.

Van binnenwereld naar leefwereld

Waar psychologische benaderingen zich meestal richten op de interne psyche, kijkt Filoanalyse juist naar de externe omstandigheden waarin iemand leeft, werkt en keuzes moet maken.

Die leefomstandigheden beïnvloeden hoe iemand zich voelt en functioneert.
Een veeleisende werkomgeving, sociale druk of instabiele relaties kunnen de balans tussen denken, voelen en handelen verstoren.
Door juist die context te onderzoeken, wordt zichtbaar wat iemands handelen werkelijk beïnvloedt.

De filosofische basis: John McDowell

De filosoof John McDowell benadrukte dat denken en ervaring geen gescheiden werelden zijn.
Ons innerlijk bewustzijn ontstaat niet los van de werkelijkheid om ons heen — het wordt er juist voortdurend door gevormd.
Er bestaat dus een voortdurende wisselwerking tussen wat we meemaken en wie we zijn.

Filoanalyse sluit hier op aan: door aandachtig te kijken naar de omstandigheden waarin iemand leeft, wordt duidelijk hoeidentiteit zich daarin ontwikkelt.

Het verschil met psychoanalyse

Psychoanalyse onderzoekt vooral de innerlijke beleving van de cliënt.
Filoanalyse verlegt dat perspectief naar de leefwereld zelf – de concrete context van werk, relaties en omgeving.
Door die omstandigheden samen te analyseren en te begrijpen, ontstaat inzicht in de manier waarop beslissingen tot stand komen.

Dat inzicht brengt rust en overzicht:
je herkent patronen, begrijpt waarom situaties zich herhalen, en ziet welke rol je zelf speelt in dat geheel.

Weer grip op wie je bent

Wie zijn leefwereld beter begrijpt, herkent ook beter zijn of haar eigen plaats daarin.
Vanuit dat inzicht groeit vertrouwen en ontstaat ruimte voor authentieke keuzes – keuzes die niet voortkomen uit angst of druk, maar uit bewustzijn en overtuiging.

Filoanalyse helpt om dat aanvankelijke contact met de wereld opnieuw te ervaren:
niet als iets buiten ons, maar als een deel van wie we zijn.

_{Wat roept dit onderwerp bij jou op? Bij Filoanalyse onderzoeken we hoe onze leefwereld ons denken, voelen en handelen beïnvloedt.
Reflectie begint met het stellen van vragen — niet met het vinden van snelle antwoorden.
 Lees meer over Filoanalyse of plan een vrijblijvend gesprek.}

Inleiding

Waarom het begrip Filoanalyse introduceren in plaats van bestaande termen zoals filosofische behandelmethode of filosofische praktijk te gebruiken?

Tijdens de laatste fase van mijn studie wijsbegeerte was ik op zoek naar een methode die mensen kon helpen om opnieuw grip te krijgen op hun leefomstandigheden zonder dat dit direct in het medische of psychologische domein hoefde te vallen.
Zo ontstond Filoanalyse: een filosofische begeleidingsmethode voor mensen die het gevoel hebben dat zij de controle over hun leven en omgeving verliezen.

Het gevoel van onbehagen

Veel mensen ervaren in zulke perioden een gevoel van onbehagen — een gemoedstoestand die zich uit in gevoelens van somberheid, spanning of innerlijke onrust.
De filosoof Martin Heidegger beschreef dit als een toestand van “ondergedompeld zijn in de omstandigheden”.
Precies dat gevoel vormt het vertrekpunt van Filoanalyse.

Filosofische begeleiding in plaats van behandeling

De gangbare eerstelijnszorg koppelt klachten vaak aan lichamelijke of psychologische oorzaken. Filoanalyse richt zich daarentegen niet primair op de klachten, maar op de betekenis van de omstandigheden waarin iemand leeft. Want soms ligt de oorzaak van ons onbehagen niet in onszelf, maar in de manier waarop wij omgaan met de wereld om ons heen.

Veel mensen zoeken in deze fase geen hulp. Ze hopen dat het vanzelf overgaat, of vinden de stap naar psychologische zorg te groot. In deze beginfase kan je met de juiste begeleiding juist erger voorkomen.
Een filoanalysegesprek helpt om inzicht te krijgen in wat er speelt. De balans tussen denken, voelen en handelen hersteld zich daardoor.

De waarde van Filoanalyse

Filoanalyse is géén medische of psychologische behandeling, maar een filosofische manier van kijken: een vorm van reflectie die helpt om opnieuw betekenis te geven aan het eigen leven en de omstandigheden waarin dat plaatsvindt. Je kunt dus onder begeleiding van Filoanalyse voorkomen dat gevoelens van onbehagen zich ontwikkelen tot een depressie of burn-out.

Symptomen bij een gevoel van onbehagen

De symptomen die horen bij een gevoel van onbehagen zijn vergelijkbaar met wat men vaak beschrijft als overspannenheid:

Geestelijk: concentratieproblemen, piekeren, angst, prikkelgevoeligheid, somberheid, onrust.
Lichamelijk: vermoeidheid, slaapproblemen, hoofdpijn, gespannen spieren, hartkloppingen of buikpijn.

_{Wat roept dit onderwerp bij jou op? Bij Filoanalyse onderzoeken we hoe onze leefwereld ons denken, voelen en handelen beïnvloedt.
Reflectie begint met het stellen van vragen — niet met het vinden van snelle antwoorden.
 Lees meer over Filoanalyse of plan een vrijblijvend gesprek.}

Filoanalyse: een nieuwe filosofische begeleidingsmethode

Met de lancering van Filoanalyse is er een nieuwe begeleidingsmethode beschikbaar die filosofie en analyse combineert. De methode richt zich op het verkrijgen van meer grip op de eigen leefwereld en het versterken van persoonlijke identiteit.

Filoanalyse is opgebouwd uit twee kernbegrippen: filosofie en analyse. Filosofie betekent kritisch nadenken over fundamentele vragen zoals “wat is waar en wat niet?” of “wat is goed en slecht?”. Analyse is het onderzoeken en ordenen van wat we ervaren. Samen vormen ze een systematische aanpak om beter te begrijpen hoe persoonlijke omstandigheden ons welzijn beïnvloeden. (De methode Filoanalyse – 6 stappen naar helderheid & grip)

Veel mensen ervaren tegenwoordig klachten van onbehagen, zonder dat er sprake is van een medische diagnose. Het gaat bijvoorbeeld om concentratieproblemen, piekeren, voelen angst of hebben een voortdurend gevoel van onrust. Deze klachten vallen soms onder de noemer “niet-gespecificeerde depressie” (DSM-5, code 311/F32.9)¹, maar hoeft niet altijd een psychiatrische behandeling te vereisen.

Filoanalyse biedt juist in deze situaties een alternatief. Waar psychiatrische hulp zich vaak richt op de psyche, kijkt filoanalyse naar de context waarin iemand leeft en keuzes maakt. Het helpt mensen hun twijfel en verlies van grip op hun leefomstandigheden te onderzoeken en beter te begrijpen. Daarmee wordt een onnodig medisch traject voorkomen.

De methode sluit aan bij inzichten van filosoof Martin Heidegger, die benadrukte dat de mens zich altijd verhoudt tot drie leefwerelden: de omringende wereld (natuur en dingen), de zelfwereld (relatie tot zichzelf) en de medewereld (de samenleving). Onbehagen ontstaat vaak wanneer grip op deze leefwerelden verloren gaat.

Filoanalyse helpt cliënten hun omstandigheden te analyseren, twijfel weg te nemen en weer richting te vinden. Het resultaat is een sterker gevoel van welbevinden en meer ruimte om eigen keuzes te maken.

1. <sup>Voetnoot: DSM-5 klasse: 311 (F32.9) ; Deze categorie is bestemd voor aandoeningen waarbij de symptomen kenmerkend zijn voor een depressie die het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied belemmert of beperkt, maar waarbij niet alle criteria aanwezig zijn die voor afwijkingen gelden die vallen onder de diagnostische klasse van depressieve stoornissen.
   
   De categorie van niet-gespecificeerde depressieve stoornissen wordt gebruikt in situaties waarin de clinicus er voor kiest de reden niet op te geven waarom er niet wordt voldaan aan de criteria voor een bepaalde depressieve stoornis en het omvat aandoeningen waarvoor onvoldoende informatie aanwezig is om een specifieke diagnose te stellen (bijvoorbeeld als een cliënt zich meldt bij een instelling)</sup> ↩︎

_{Wat roept dit onderwerp bij jou op? Bij Filoanalyse onderzoeken we hoe onze leefwereld ons denken, voelen en handelen beïnvloedt.
Reflectie begint met het stellen van vragen — niet met het vinden van snelle antwoorden.
 Lees meer over Filoanalyse of plan een vrijblijvend gesprek.}